جبار شافعی زاه/ معاون پرورشی مدرسه


مقدمه:

پرورش انسان در تمامی ابعاد وجودی از اهداف متعالی آموزش و پرورش اسلامی در تمامی دورانها بوده و خداوند انسان کامل را انسانی می داند که در دستیابی به تکامل خود در تمامی ابعاد فعالیت نموده باشد به گونه ای که با ذات خداوند یگانه گشته و ویژگی و صفات وی را در خود نهادینه نماید.از میان ابعاد وجودی انسان قرآن و روایات اسلامی اهمیت زیادی به تفکر و تعقل داده تفکر را راه رستگاری و سعادت انسان عنوان نموده است. پرورش ذهنیت فلسفی انسان از مهمترین آرمانهای تعلیم و تربیت در تمامی دوران ها بوده و در هر نظام آموزش و پرورش حاکمی، فعالیتهای ویژه ای جهت دستیابی به این هدف ارزشمند طراحی شده و توسط معلمان و مربیان در مدارس به اجرا در می آید.ذهنیت فلسفی موجب می گردد دانش آموزان به شکل فعال و خلاقانه پیرامون خود، هستی و خداوند تفکر نموده و ارتباط خود را با هستی و در نهایت با خداوند به عنوان آفریدگار هستی مشخص نمایند.پرسش اساسی که همواره توسط فیلسوفان تعلیم و تربیت و مربیان بزرگ مطرح گشته این است که:چگونه می توان دانش آموزانی متفکر و خلاق تربیت نمود تا آزادانه بیاندیشند و افکار و عقاید را پس از تحلیل منطقی بپذیرند؟دانش آموزانی که بتوانند به صورت خودآگاهانه به طرح پرسش در ارتباط با خود، هستی و خداوند بپردازند و خود جهت دستیابی به پاسخ های منطقی ارزشمند فعالیت نمایند.برنامه پرورش ذهنیت فلسفی یکی از راههای ارزشمندی ست که امکان پاسخگویی به این پرسش را فراهم می نماید.این فعالیت با اجرا در مدارس توسط مربیان و معاونان پرورشی اهداف زیر را متحقق خواهد نمود:


ـ ایجاد خودباوری و بالا بردن اعتماد به نفس در دانش آموز
ـ علاقمندی به فرایند تعلیم و تربیت
- بروز استعدادهای پنهان و شکوفایی آن
ـ درک و یادگیری بهتر معلومات
ـ قدرت مقابله با مشکلات
ـ قدرت نقادی و پرورش خلاقیت
ـ کشف کمبودهای معنوی دانش آموز
ـ بروز پرسشهای پنهان دانش آموز
ـ عادت به تفکر فردی و گروهی
ـ تقویت روحیه همکاری
ـ ایجاد رقابت سالم و دوستانه
- استفاده از عقاید دیگران
ـ ایجاد مسئولیت‌پذیری
ـ داشتن انعطاف‌پذیری در زندگی آینده
ـ مقابله با شستشوی مغزی و تبلیغات سوء
ـ ارتقاء سطح قضاوت در دانش آموز از طریق استفاده از ملاکها و معیارها
ـ بوجود آمدن خود تصحیح گری در دانش آموزان
ـ بالا بردن سطح توجه دانش آموز به عقاید و آراء افراد در جامعه
رسیدن به این نتایج نه تنها توانایی دانش آموز را برای تحصیل بالا می برد،بلکه اورا برای زندگی اجتماعی آماده می سازد .در ضمن دانش آموز را دارای قدرت تشخیص و تمیز، تفکر، پرسشگری صحیح و مفید، انتقاد، استدلال ، خلاقیت و نوآوری بار می‌آورد و استعدادهای خفتة او را بیدار می‌کند . بعلاوه دانش آموز، نکات اخلاقی، فلسفی، دینی و اجتماعی را نیز یاد می‌گیرد.

 

متن اصلی:

مربی یا معاون پرورشی بر اساس یک برنامه زمانبندی از پیش تعیین شده یک داستان فلسفی،یک فیلم کوتاه،یک عکس،تصویر،پوستر و ... را به دانش آموزان ارائه نموده به شکلی که همه ی دانش آموزان با محتوای آن آشنا گشته تا بتوانند در مراحل بعدی حضور فعالی داشته باشند.بعد از پایان ارئه متن فعالیت مربی پرورشی فعالیت پرورش ذهنیت فلسفی را مرحله به مرحله ادامه می دهد:

1.     طرح سوال: مربی بر اساس محتوای ارائه شده یک پرسش اساسی را برای دانش آموزان مطرح می کند تا آنها را به تفکر وادارد.ضرورت دارد سوال به گونه ای طرح گردد که همه ی دانش آموزان را به تفکر انتقادی و خلاقانه در مورد سوال برانگیزاند. مثلا: چرا انسان ها باید به رویاهایشان اهمیت بدهند؟

2.     هماهنگی بحث:مربی مجموعه پاسخ های دانش آموزان را دسته بندی نموده و با هدایت بحث دانش اموزان را به سمت دستیابی به پاسخ های موجود راهنمایی می نماید.مربی در این مرحله خود از ارائه ی هرگونه پاسخ از پیش تعیین شده خودداری نموده و بحث گروهی آنان را به گونه ای هدایت نموده که در نهایت خودشان به خلق پاسخ دست یابند.

3.     ارائه دلیل منطقی:مربی در این مرحله از دانش آموزان می خواهد تا برای پاسخ های خود دلایل منطقی ارائه نمایند.هدف از این کار این است که دانش آموزان تفکر منطقی دور از خرافه را در ذهن خود پرورش داده و هیچ پاسخی به سوالهایی را که در گستره ی زندگی برای او مطرح می گردد بدون دلیل منطقی قبول نکند.

4.     ارزیابی:در این مرحله مربی با مشارکت دانش آموزان مجموعه پاسخهای آنان را دسته بندی نموده و با توجه به محتوای پاسخ ها و نوع دلایل منطقی ارائه شده توسط آنان به ارزیابی بحث می پردازد و دانش آموزان را در نتیجه گیری از محتوا و فرایند یاری می نماید.

 

گزارش تجربه :

اینجانب به عنوان معاون پرورشی دبیرستان نمونه دولتی شهید صیاد شیرازی با توجه به اولویت بندی فعالیتهای یکساله خود، ضمن بررسی وضعیت تفکر دانش آموزان مدرسه از طریق اجرای پرسشنامه تفکر خلاق و تجزیه و تحلیل آن و مشاهده وضعیت نامناسب دانش آموزان در خصوص نحوه ی تفکر،عدم آشنایی آنان با شیوه های تفکر، نحوه ی کاربرد آن و نقش آن در زندگی انسان؛فعالیت مورد اشاره " پرورش ذهنیت فلسفی"را در مدرسه طراحی نموده و پس از تصویب در شورای پرورشی مدرسه در پایه های اول،دوم و سوم به صورت مرحله ای در مدرسه به اجرا درآورده و نتایج فعالیت مذکور را در جلسات پرورشی ارائه نموده ام.

 

نتیجه گیری :

 

پرورش انسان خلاق و متفکر از اساسی ترین اهداف تعلیم و تربیت اسلامی بوده و خداوند در قرآن انسان را به تفکر درباره ی خود و هستی سفارش نموده است.در روایات اسلامی شناخت خویشتن را رمز شناخت خداوند عنوان نموده و این امکان محقق نخواهد شد مگر آنکه انسان به شکل خلاقانه ای به تفکر پرداخته و رههای رسیدن به پاسخهای منطقی و ارزشمند را در طول زندگی مورد آزمایش قرار دهد.

اجرای فعالیت پرورش ذهنیت فلسفی دانش آموزان به عنوان یک فعالیت پرورشی سبب دستیابی به این هدف متعالی گشته و فضایی انسانی را فراهم نموده تا دانش آموزان ضمن تفکر درباره ی خود، هستی و خداوند به ارزشمندی زندگی به عنوان یک فرصت تکرارناپذیر جهت خلق باورهای خویشتن نگاه کرده و از این طریق ارتباط معنوی لذت بخشی را با هستی و خداوند تجربه نمایند.اجرای طرح مذکور به عنوان یک تجربه ی پرورشی در مدرسه ی محل اشتغال اینجانب باعث گسترش تفکر خلاق و ذهنیت فلسفی دانش اموزان گردیده و رشد این مساله با مقایسه پرسشنامه های دو مرحله ای قابل مشاهده می باشد.

 

پیشنهادها:

برگزاری کارگاه یا دوره ی آموزشی برای مربیان و معاونان پرورشی مدارس با عنوان "شیوه های پرورش تفکر و ذهنیت فلسفی" در سطح کشور

برگزاری کارگاه یا دوره ی آموزشی برای مربیان و معاونان پرورشی مدارس با عنوان "مبانی و اصول اندیشه اسلامی و شیوه های رشد آن در دانش اموزان" در سطح کشور

طراحی و تدوین کتاب کار راهنمای مربیان و معاونان پرورشی مدارس با عنوان "مبانی و اصول پرورش شیوه های تفکر و ذهنیت فلسفی" در سطح کشور

در اولویت قرار دادن فعالیت مذکور توسط مربیان و معاونان پرورشی مدارس و اجرای آن به شکل مناسب در مدرسه