همه ما در زندگی به دنبال خوشبختی و سعادتمندی هستیم. شادی و نشاط در زندگی از جمله عواملی است که احساس رضایتمندی و خوشبختی را برای انسان به ارمغان می‌آورد. «خنده» تظاهر بیرونی و ظاهری خلق است که سبب آرامش و نشاط درونی می‌گردد.
یکی از مباحثی که تأثیر شگرفی روی شادی و شاد زیستن انسان دارد، بهداشت روانی فرد است. بهداشت روانی شامل همه‌ی عواملی است که بر احساسات، افکار، گفتار و اعمال فرد، طرح‌ها، هدف‌ها و روش‌های به کار رفته توسط فرد، شرایط فیزیکی و بزرگسالان مهم در زندگی او تأثیر می‌گذارند.
هدف اصلی بهداشت روانی کمک به همه‌ی افراد دررسیدن به زندگی کامل‌تر، شادتر، هماهنگ‌تر و مؤثرتر است. بنابراین یکی از اهداف اصلی بهداشت روانی زندگی شادتر می‌باشد چرا که شاد زیستن از افسردگی و بیماری‌های روحی و روانی پیش‌گیری می‌نماید.
توجه به بهداشت روانی درتمام عرصه‌های زندگی از جمله زندگی فردی و اجتماعی وشغلی حایزاهمیت است. عدم توجه به سلامت روان یکی ازعوامل مهم درکاهش کارایی، ازدست رفتن نیروی انسانی وایجاد عوارض جسمی و روانی، خصوصاً در خدمات حرفه‌ای می‌باشد. سلامت روانی لازمه حفظ دوام عملکرد اجتماعی، شغلی و تحصیلی افراد جامعه است و تأمین آن هدف اصلی اجرای برنامه‌های بهداشت روان درجامعه می‌باشد.
اهمیت مطالعه شادمانی به حدی است که برخی پژوهشگران قدیمی و نظریه پردازان افسردگی ازجمله Seligman معتقد هستند، بهتر است به جای توجه به افسردگی به شادمانی توجه شود، این توجه، باعث شده که پژوهشگران مختلف ضمن تعریف شادمانی، پژوهش‌هایی را نیز در مورد عوامل مؤثر و شیوه‌های افزایش آن انجام دهند. طبق تحقیقات انجام شده در جهان، در مورد شادمانی مردم درکشورهای مختلف، مشخص شده کشورایران، کشورشادی نیست. ایران در میان 157 کشور جهان رتبه 115 را دارد. لذا پرداختن به این موضوع به عنوان یکی از مسائل مهم نه تنها خالی از فایده نبوده بلکه بسیار ضروری نیز می‌نماید.
سامت روان:
امروزه یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه و رفاه هر جامعه‌ای را سطح سلامت جسمی ـ روانی آن جامعه به حساب می‌آورند. آمارهای W.H.O در زمینه‌ی سلامت روان نگران‌کننده است. این سازمان سلامت روان را قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمایلات شخصی به طور عادلانه و مناسب می‌داند (میلانی‌فر، 1370). یکی از مهمترین عواملی که سلامت روان افراد را به مخاطره می‌اندازد استرس است. فیست (1389) معتقد است فرد وقتی با استرسی مواجه می شود از سه مرحله هشدار، مقاومت و فروپاشی عبور می کند. پژوهش‌ها در زمینه منابع مقابله با استرس نشان می‌دهد که: سلامت و انرژی، باورهای مثبت، مهارت‌های اجتماعی، حمایت‌های اجتماعی، مهارت‌های حل مسأله و منابع مالی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. (فولکمن، 1989) متأسفانه ادبیات پژوهشی بیش از همه بر جنبه‌های ناسازگار و نابهنجار رفتار در سلامت روان متمرکز بوده و کمتر به نقش شادی در سلامت روان پرداخته است. در حالیکه شادی می‌تواند پیش‌بینی‌کننده خوبی در مورد خوشبختی افراد باشد.
مفهوم شادی و اندوه
شادی و سرور یعنی خوشحالی و خوش‌حال گشتن. واژه مخالف شادی، غم و اندوه می‌باشد که به گرفتگی دل معنا شده است. (معین:1388(
در لغت‌نامه دهخدا، در ادامه لغت شادی چنین آمده است: «حالت مثبتی که در انسان به وجود می‌آید و در مقابل غم و اندوه قرار دارد.» دهخدا در همین کتاب، شادی را به شادمانی، خوشحالی، مسرت، نشاط و طرب تعریف کرده است. همچنین توضیح می‌دهد شادی حالتی است که در مقابل سوگ قرار دارد و معمولاً منجر به رفتاری می‌شود که به آن حالت، شادی‌کنان گفته می‌شود؛ یعنی فرد در حال شادی کردن است.
معادل شادی در عربی، فرح به معنای خوشحالی یا لذت‌های زودگذر است. بیشترین کاربرد آن، در لذت‌های جسمانی است.
مفهوم شادی و نشاط از مفاهیم بسیار بحث انگیزی بوده که در گذشته و تا قبل از تولد و شکل گیری علم روانشناسیب جدید، یشتر از دیدگاه فلسفی و مذهبی به آن نگریسته شده است. در طول تاریخ استنباط بشر از مفهوم و غایت زندگی "رسیدن به شادمانی" ودر مفهوم انتزاعی‌تر آن "خوشبختی " بوده است. به همین دلیل فلاسفه شادی و نشاط را فرایندی ذهنی و شناختی قامداد می‌نمودند.
ابوعلی سینا در کتاب " اشارات وتنبیهات" برای شادمانی چهار مرتبه حسی، تخیلی، توهمی و تعقلی قائل بوده است و کاملترین آنرا شادمانی عقلانی می‌دانست.
تعریف شادی در علوم کلاسیک عبارت است از هیجانی که در اثرمحرکهای درونی و بیرونی، ارگانیزم را در جهت انبساط عضلانی و روانی سوق می‌دهد. ماهیت شادی در انسان غریزی است؛
به این معنا، با وجود تأثیر پذیری شادی و نشاط از ویژگی‌های درون فردی و روانی مشترک بین همه انسان‌ها، متأثر از اوضاع و شرایط جغرافیایی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی و ...، برون فردی می‌باشند. حتی برخی از صاحب نظران معتقدند که شادی و نشاط یک مهارت اجتماعی بوده و بیشتر یاد گرفتنی هستندو نوع شادی کردن به یادگیری و متغیرهای محیطی و فرهنگی بستگی دارد.. برهمین اساس می‌توان بین شادی و نشاط تفاوت قائل شد:
1. شادی، هیجان ناشی از انبساط با تظاهرات بیرونی و زودگذر است؛ اما نشاط، احساس انبساط وشادمانی درونی به‌صورت پایدار است.
2. شادی همیشه با هیجانهای لبخند، خنده وحرکت بروز می کند؛ اما نشاط هر چند احساسی لذت بخش محسوب می شود، اما این احساس سرور لزوماً با خنده همراه نیست.
3. شادی می‌تواند هیجانی کاذب و زودگذر باشد؛ در حالیکه ماهیت نشاط، اصیل، مثبت و بادوام است.
بسیاری از روانشناسان واژه شادی را شامل ابعاد عاطفی (حالات هیجانی مثبت)، اجتماعی (روابط اجتماعی گسترده ومثبت با دیگران) و شناختی (نتفسیر وقایع) می‌دانند. شوارتز و اشتراک اعتقاد دارند که افراد شادکام اطلاعات را به صورت مثبت مورد پردازش قرار می‌دهند، یعنی اطلاعات را به گونه‌ای پردازش وتفسیر می‌کنند که به خوشحالی آنها بینجامد. همچنین رینر و مایرز یکی از جنته های شادی را شادمانی ذهنی می‌دانند. شادمانی ذهنی شامل مؤلفه‌هایی از قبیل رضایت زندگی، رضایت از زندگی زناشویی، رضایت از کار، فقدان افسردگی واضطراب و وجود عواطف و خلقیات مثبت می شود.
شادی یک نیاز فطری انسان است.
همه انسان‌ها, ضرورت و نیاز به شادىو تفریح را برای حفظ سلامت زندگی و آرامش روح و جسم، به راحتی درک می‌کنند. زندگى بدون شادی، استراحت و نشاط، باعث ایجاد استرس، عصبانیت مزمن، گرفتگى دائمى، بداخلاقى و کاهش شوق زندگى می شود و بیماری و افسردگى را در پی دارد. بنابر این، واضح است که خندیدن و خنداندن، شادى کردن و شادى آفریدن، دلشاد و مسرور بودن، بشاش و خنده رو بودن و لبخند داشتن، به عنوان یک «ضرورت» در زندگى انسان نقش بسزایی دارد. بحث شادی در اسلام بسیار گسترده است و با عناوین بسیاری پیوند دارد. لذت, سعادت، آرامش, تفریح, نشاط, اخلاق, عبادت, تقوی, ایمان و و همچنین سایر آموزه‌های دینی ازجهتی برای رسیدن به آرامش و ایجاد روحیه شاد و با نشاط برنامه ریزی شده است. به جرئت می‌توان گفت: یکی از مهمترین نتایج دین داری رسیدن به آرامش و شادی است. در اسلام آنگاه که به گریه در دعا و مناجات و مانند آن توصیه می شود, هدف آن رسیدن به نوعی آرامش و شادی معنوی و درونی است.
درباره اهمیت شور و نشاط و سرور و جایگاه آن در تعالیم دینی همین بس که مفهوم شادی ۲۵ بار با الفاظ مختلف در قرآن کریم آمده است.
در قرآن کریم کلمه "فرح" در چند معنا به کار رفته است:
"ان الله لا یحب الفرحین" (قصص-76)
در این جا کلمه "قرح" به معنی لذت از ثروت و دنیاست که انسان را از یاد آخرت باز می‌دارد.
" کل حزب بما لدیهم فرحون" (مومنون- 53)
در این جا کلمه "قرح" به معنی خشنودی و رضا به کار رفته است.
" فرحین بما اتاهم من فضله " (آل عمران، 170)
این نوع شادمانی که در قرآن به عنوان فضیلت اخلاقی از آن یاد شده است، شادمانی به دلیل فضل وبخشش الهی است و بهترین نوع شادی محسوب می شود.
منابع:
1- عابدی محمدرضا، افشار حمید، جعفری سیدابراهیم، نیک نشان شکوفه، تأثیر آمورش شادمانی بر سلامت عمومی مارمنان شرکت نفت اصفهان، مجله تحقیقات علوم رفتاری 1394.
2- قمری محمد، بررسی رابطه‌ی دین داری و میزان شادمانی در بین دانش آموزیان به تفکیک جنسیت و وضعیت تأهل-(نشریه روان شناسی و دین شماره 11)
3- مایکل آیزنک، همیشه شاد باشید، ترجمه زهرا چلونگر، ص 19
4- رجبی غلامرضا، بررسی مؤلفه‌های شادمانی ذهنی و سطح تمایز یافتگی در پیش بینی رضایت زناشویی در کارکنان اداره‌های دولتی کرمان، نشریه تازه‌های پژوهشهای مشاوره، جلد 8-شماره 32
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.